Pojęcie mechanizmu obronnego cz. II
Autor: Mateusz Grygiel
Według statystycznego podręcznika diagnostycznego DSM-IV (1994), mechanizmy obronne czy też style radzenia sobie definiowane są jako automatyczne psychologiczne procesy, które chronią jednostkę przed lękiem lub przed świadomością wewnętrznych czy zewnętrznych zagrożeń bądź stresorów.
Podkreśla się, iż jednostka często nie zdaje sobie sprawy z działania tych procesów. Mechanizmy obronne można również podzielić na różne poziomy.
Zygmunt Freud używał terminu „mechanizm” w celu podkreślenia organizacji tych zjawisk psychicznych, która może podlegać obserwacji i analizie naukowej (Fhanér, 1996; Laplanche i Pontalis, 1996).
Bardzo ważną cechą mechanizmów obronnych jest fakt, iż działają one nieświadomie. Osoba uruchamia je, nie zdając sobie z tego sprawy i najczęściej jest przekonana, iż jej zachowania mają inny sens czy motyw. Jednostka uczy się ich w sytuacjach, gdy działają na nią jakieś dwie sprzeczne siły wewnętrzne, zewnętrzne lub mieszane i uruchamia takie zachowanie, które zmniejszy działanie jednej z tych sił (Siek, 1984). Jednakże w szerszym rozumieniu, mechanizmy obronne to także świadome zachowania, które mają na celu pogodzić wewnętrzne popędy z zewnętrznym wymaganiami (Bond i wsp., 1983). Wielu badaczy podkreśla jednak, iż główną determinantą działania mechanizmów obronnych, czyli głównym powodem, dla którego są one stosowane, jest lęk (Giziński, 1986; Grzegołowska-Klarkowska, 1986; Jakubik, 1997).
Jeden z bardziej znanych badaczy tej problematyki, Laughlin (cyt. za: Siek, 1984) wyróżnia pozytywne oraz negatywne aspekty stosowania mechanizmów obronnych. Do pozytywnych aspektów zalicza on fakt, iż pomagają one uniknąć psychicznego bólu i cierpienia, napięcia czy zaniżenia samooceny. Mechanizmy te pomagają również człowiekowi utrzymać poczucie bezpieczeństwa lub, mówiąc ogólnie, sprawiają, iż działanie i myślenie człowieka jest bardziej skuteczne (Moore i Fine, 1996). Co więcej mechanizmy obronne stosowane przez daną jednostkę mogą być przydatne dla klinicysty przy stawianiu diagnozy, określaniu poziomu dojrzałości psychicznej jednostki czy, ogólnie mówiąc, w zrozumieniu psychiki danej osoby (Bond i wsp., 1983).
Jednakże mechanizmy obronne mają i swoje negatywne strony. Upośledzają one zdolność wglądu w siebie, poznania swoich mocnych i słabszych stron, utrudniają samoakceptację i powodują pewną sztywność a tym samym utrudniają rozwój danej osoby (Siek, 1984). Dodatkowo mogą one działać jedynie doraźnie i nie rozwiązywać problemów jednostki, a jedynie mniej lub bardziej obniżać lęk z nimi związany, tym samym utrudniając jednostce przystosowanie się do otoczenia (Senejko, 1981; Jakubik, 1997; Zimbardo, 2002).
Mateusz Grygiel
Psycholog, psychoterapeuta. Prowadzi grupę wsparcia dla osób otyłych w Gdańsku.
Licencjonowane artykuły dostarcza Artelis.pl.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz